Houtstad IJlst: geschiedenis én toekomst
Hout, hout, hout. Eeuwenlang draaide bijna alles in IJlst om dit natuurproduct. Al rond 1620, valt in geschriften te lezen, dat 'dese stadt van scheeps-timmer-const niet alleen door Vrieslandt maer andere plaetsen seer beroemt is'. De IJlster scheepswerven kregen orders vanuit het hele land. Verschillende grote en een aantal kleinere 'fabrieken van scheepstimmeren’ bouwden van de 17e tot ver in de 20e eeuw honderden schepen. Deze zeilende vrachtschepen dreven handel met landen aan Noordzee, Oostzee en Atlantische Oceaan en voeren ver naar het noorden voor de walvisjacht.
Strakke planken
De scheepsbazen hadden strakke planken nodig om een schuit, praam, smak of kogge te kunnen bouwen. Hiervoor zorgden de houtzaagmolens. Een van de molens was in bezit van de firma Oppedijk. Deze IJlster houthandel, gevestigd aan de Zevenpelsen, groeide uit tot een internationaal bedrijf met vestigingen in Den Haag, Amsterdam en Duitsland.
Nooitgedagt
Halverwege de 19e eeuw waren er drie houtzaagmolens actief voor de toen nog zes scheepswerven. In 1865 kwam er nog een belangrijke houtafnemer bij in IJlst: Jan Jarigs Nooitgedagt begint dan met de productie van houten schaatsen en gereedschappen. Het familiebedrijf groeide uit tot een van de belangrijkste schaatsenmakers van Nederland. En dat terwijl gereedschappen en houten speelgoed altijd de hoofdmoot van de productie vormden. Nooitgedagt heeft ruim een eeuw bestaan, scheepswerven kent IJlst ook niet meer. Alleen in straatnamen als Lantingawerf, Croleskwartier en Holtropweg leven hun namen nog voort.
De Rat
De kogge in het stadswapen van IJlst verwijst naar de hoogtijdagen van de IJlster hout- en zeevaartgeschiedenis, museum Houtstad IJlst beheert de indrukwekkende collectie Nooitgedagt en biedt workshops rondom hout aan. Van de drie houtzaagmolens die ooit aan de oevers van De Geeuw stonden, bleef alleen De Rat over. Ook hier wordt de geschiedenis levend gehouden, maar deze molen is méér dan geschiedenis alleen. Hij is springlevend. Met behulp van de wind en met technieken die al eeuwen bestaan, zagen de molenaars van De Rat hout voor hedendaags gebruik. Bovendien leiden ze nieuwe molenaars op zodat de Nederlandse molens en het molenaarsambacht ook in de toekomst kunnen blijven bestaan.
Meer weten over de historisch en economische waarde van hout voor de stad IJlst door de jaren heen?
- Bezoek onze molen tijdens openingstijden
- Boek een rondleiding bij Beleef IJlst en kom meer te weten over IJlst als houtstad.
- Bezoek de buitententoonstelling Schepenfries
- Wandel over de grachten met de digitale Belevingswandeling 1868
- Bezoek museum Houtstad IJlst
Tekening van Frans Mars, met als tweede molen van links De Rat op zijn oorspronkelijke standplaats.